19 – 21 июль көннәрендә республикабызда Бөтенроссия татар дин әһелләренең тугызынчы җыены уздырылачак. Шул уңайдан ТР Диния нәзарәте рәисе, мөфти Камил хәзрәт Сәмигуллинга берничә сорау белән мөрәҗәгать иттек.
– IX Бөтенроссия татар дин әһелләре җыенында моннан биш ел элек кабул ителгән “Ислам һәм татар дөньясы” концепциясенең үтәлеше дә тикшереләчәк. Бу нигезләмәнең әһәмияте турында күптән түгел Сез язып та чыктыгыз. Концепцияне яңартып, милли мәгарифне саклап калу, аны дини мәгариф белән берлектә үзәккә чыгару күздә тотылмыймы?
– Чынлап та, “Ислам һәм татар дөньясы” концепциясе – бөтен татар халкы өчен бик әһәмиятле документ. Татарстаныбызның иҗтимагый, икътисади-сәяси юнәлешләре билгеләнгән инде, ә барча татар дөньясының рухи үсеш юллары һәм үзенчәлекләре нәкъ менә әлеге документта билгеләнә. Әлеге нигезләмәдә дини илаһият һәм социаль мәсьәләләр тәгаенләнә.
Концепциядә традицион ислам казанышларын пропагандалауга, татар халкының рухи-әхлакый һәм мәдәни традицияләрен, узган гасырларда яшәгән бөек татар галимнәренең, дин әһелләренең мирасын саклауга зур игътибар бирелә. Документны ТР мөселманнары Диния нәзарәте Россия Ислам институты һәм Бөтендөнья татар конгрессы башкарма комитеты белән берлектә эшләде. Кыскасы, имамнар, галимнәр, җәмәгать һәм сәясәт эшлеклеләренең, әйдәп баручы шәхесләребезнең уртак хезмәт җимеше бу. Игътибар белән укып чыгыгыз әле: андагы фикерләр бүген дә актуаль дип кенә әйтү дөрес булмас, алар үз әһәмиятен мәңге югалтмаячак!
Әлеге нигезләмәдә милли мәгариф мәсьәләсенә аерым бер бүлек бирелгән. Анда заманыбызның бу өлкәдәге барча сорауларына җавап бар, минемчә. Шуңа күрә бүген концепцияне яңарту зарурлыгы юктыр. Хикмәт аны ничек тормышка ашыруда. Кызганыч ки, Россиянең Идел-Урал биләмәләрендә яшәүче мөселман дин әһелләренең күпчелеге татар милләтеннән булса да, “Ислам һәм татар дөньясы” концепциясе ни өчендер алар эшчәнлегендә кулланылмый гына түгел, хәтта кайвакыт кире кагыла. Татарстан Республикасы мөселманнары Диния нәзарәтенә килгәндә, без эшчәнлегебезне шушы документта чагылыш тапкан стратегиягә нигезләнеп алып барабыз. Шуңа күрә мөфтиятебез башкарган эшләрнең һәм башлангычларының муафыйклыгына, чыгарылган теге яки бу карарларның мантыйклыгына шикләнеп, фетнә чыгарырга теләүчеләргә гаҗәпләнәм мин. Аларга бер генә сорау бирәсе килә: “Ислам һәм татар дөньясы” концепциясен укып караганыгыз бармы?
– Моңарчы мәктәптә урта белем бирү системасында, балаларыбызны әхлакый-дини казанышларыбыз белән таныштыру максатында, алты модульдә белем бирелә иде. Соңгы вакыта дөньяви әхлак нигезләре һәм дөнья диннәре нигезләре дигән модульләр бетерелергә мөмкин дигән фаразлар ишетелә. Бу фаразлар тормышка ашса, мәктәпләребездә ислам дине нигезләре дигән фәнне укытырлык дәреслек бармы? Булмаса, язу күздә тотыламы? Чуашстан кебек республикаларда “ислам дине нигезләре” фәне укытылганын беләбез. Ишетүебезчә, андагы татар балалары урыс телендәге дәреслекләрдән укый. Бөтенроссия татар дин әһелләре татарча дәреслек (билгеле, Мәгариф министрлыгы, Россия ислам дин белеме бирү советы белән килештереп) нәшер итү зарурлыгын кабыргасы белән куярга җыенмыймы? Әгәр мондый дәреслек яздырылып бастырылса, республикабыз ихтимал үзгәрешләргә әзер булып торыр иде.
– Дәреслек язу – бүгенге татар мәгарифендә төп проблемаларның берсе, билгеле. Без моны мәчетләр каршында татар теле курсларын оештыру мәсьәләсе килеп тугач, бик яхшы аңладык. Туган телебезне өйрәтү максатында, “Татар теле: башлап өйрәнүчеләр өчен” уку-укыту әсбабы язылып, ул Диния нәзарәтебезнең “Хозур” нәшрият йорты тарафыннан нәшер ителде. Дәреслекләр укучыларга файдалану өчен бушлай бирелде һәм аларга телнең лексикасын, сөйләмен һәм элементар грамматикасын үзләштерергә ярдәм итте. Әлеге курсларның эшчәнлегенә йомгак ясаганда дәреслеккә бик яхшы бәя бирелде. Бу әсбапны мөфтият башлангычы белән Россия Ислам институтының татар теле һәм милли мәдәният кафедрасы мөгаллимәләре әзерләде. Ике йөз битлек әлеге әсбап, кулланганда уңайлы булсын өчен, татар һәм урыс телләрендә эшләнгән, татар телен өйрәнүнең башлангыч курсын ул тулаем үз эченә ала. Соңгы вакытта “Мозаффария” кызлар татар мәктәбен ачу җәһәтендә эшли башлагач, шушындый дәреслекләр һәм укыту программалары язу зарурлыгы көн үзәгендәге мәсьәләгә әйләнде. Диния нәзарәте бу юлы да уку-укыту проблемаларын хәл итүдә башлап йөрергә ниятли.
Гомумән алганда, мин Татарстанда мөселман мәгариф системасы бик яхшы куелган дип әйтер идем. Диния нәзарәте тырышлыгы белән үткән гасырның 90нчы еллар башында торгызыла башлаган ислам мәгарифе бүген яңарыш чорын кичерә дисәк тә, һич арттыру булмас. Хәзерге вакытта бездә ислам мәгариф системасы тулысынча формалашты дип әйтергә мөмкин. Уздырылган аудит нәтиҗәләре буенча мөселман белем бирү оешмаларының матди-техник базасы нык, мөгаллимнәре җитәрлек, һәр төбәктә кабул ителгән мәгариф стандартлары буенча укытыла. Ел саен республика мәчетләре каршындагы махсус курсларда 30 меңләп кеше гыйлем ала. Аларга ислам нигезләре буенча мең ярымнан артык остаз белем бирә. Татарстанда 9 мәдрәсә, Россия Ислам институты һәм Болгар Ислам академиясе эшли. Аларда 220 мөгаллим төрле юнәлешләр буенча 4 мең шәкерткә гыйлем бирә. Барлык дини уку йортлары да эшчәнлеген Мәгариф министрлыгы биргән лицензия нигезендә алып бара.
– Сезнеңчә, Изге Болгар җыенының илебез мөселманнары өчен әһәмияте нәрсәдә?
– Елдан-ел Изге Болгар җыенының географиясе һәм катнашучылар саны, әһәмияте арта бара. Җыеныбыз отыры күркәмрәк оештырыла. Менә 21 июль көнне изге “йортыбыз”га Россиянең барлык төбәкләреннән мөселман кардәшләребез җыелачак. Һәр ел саен имамнар, зыялылар, рәсми даирәләр бер җәмәгать булып туплана. Анда бер-беребезгә изге теләкләребезне җиткерәбез, ниятләребез белән уртаклашабыз. Пәйгамбәребез (аңа Аллаһының сәламе булсын) безгә үзенең бер хәдисендә: “Иннә Аллаһа ләә юдыйллү әл җәмәгаһ вә ядүллаһи фәүкаль җәмәгаһ”, ягъни “Аллаһу Тәгалә җәмәгатькә тупланган мөселманнарны адаштырмас, Аллаһу Сөбханәһү вә Тәгалә җәмәгать белән бергә булганнарга якын тора”, – дигән. Бирсен Ходай! Шулай була күрсен! Бүген Россиядә 20 миллионнан артык мөселман яши. Җир шарында өммәттәшләребезнең саны 2 миллиардка җитә. Бу – бик зур көч!
