20 гасырның ахырында, 1989 елның декабрендә, илдә иҗтимагый-сәяси тормышта үзгәрешләр барлыкка килгәч, өлкә татар ассоциациясе соравы буенча, Төмән районы администрациясе карары белән район татар мәдәнияте музее булдырыла. 1994 елда Ямбай авыл советы ХIХ гасыр архитектура һәйкәле ансамбленнән мәдрәсә бинасын бүлеп бирергә карар чыгара. Ә музейның җитәкчесе итеп Венера Биктимирова билгеләнә. Шул вакыттан бирле гамәлдә булган музей – Себер татарларының тарихына һәм мәдәниятенә багышланган Төмән өлкәсендә бердәнбер музей учреждениесе.
Берничә ел дәвамында Венера Әдият кызы үзенең беренче хезмәткәрләре Мәрзия Сәләмова, Әлфия Яминова, Мәрзия Вәлишева белән бергә музей өчен Себер татарларының традицион матди мәдәнияте әйберләренең зур коллекциясен туплый. Музей фондларын тулыландыруга җирле халык зур өлеш кертә, шуңа күрә аның барлык экспонатларында авылның һәр кешесенең җаны бар. Хәзер Ямбай авыл музеенда кыйммәтле борынгы әйберләр җыелган.
Венера Әдият кызының шәхси сөйкемлелеге, интеллигентлыгы һәм энергиясе яңа эштә уңай роль уйный. Ямбай авыл музее кыска вакыт эчендә Төмән районында гына түгел, ә Россия Федерациясеннән читтә дә билгеле була. 2010 елда музей бөтен дөнья туристлары өчен музейлар реестрына кертелгән. Бүген алар өлкән буын тарафыннан салынган традицияләрне дәвам итәләр. Тормышыбызда барысы да үзгәрә. Әлбәттә, безнең музей да яңара.
Хәзерге вакытта безнең музей авылның мәдәни-тарихи үзенчәлеген чагылдырган музей коллекцияләре экспонатларының бай җыентыгына ия һәм анда 3000нән артык экспонат исәпләнә. Ул татар телен, фольклорын, себер татарларының гореф-гадәтләрен саклауга ярдәм итүче чын тарихи-мәдәни үзәккә әверелә. 2001 елдан хәзерге вакытка кадәр экспозицияләр яңартыла, фронтовикларга һәм тыл хезмәтчәннәренә, балалар йортларына һәм мәгарифкә багышланган төрле тематика буенча заманча стендлар, танылган якташларның шәҗәрәләре барлыкка килә. Хәрби һәм Хезмәт даны залына Нуртдин Ибраһимов чик сакчылары ветераннары оешмасы рәисе манекеннар бүләк иткән. Хәзер музей тормышы көн саен яңалыклар белән тулы. Анда гел төрле вакыйгалар булып тора. Музей хезмәткәрләре күргәзмәләр һәм мәдәни-мәгариф чаралары оештыра.
Этнографик материалларны киң кулланып, халык көнкүрешенә, мәдәниятенә һәм традицияләренә багышланган күргәзмәләр аеруча популяр, мәсәлән: «Алтынлы җеп белән тегү техникасында хатын-кыз киемнәре». Күргәзмәнең иң кыйммәтле үрнәге – сарауц яки сараус – себер татарларының традицион XVIII гасыр баш киеме шул техникада башкарылган. «Гасырларның күн музыкасы» күргәзмә проекты «читек, ату» (ирләр, хатын-кызлар итекләре) һәм туфли рәвешендәге аяк киемнәре коллекциясе белән тәкъдим ителә. Мәдәни-танып белү программалары, Ямбай, музей һәм ансамбль буйлап экскурсияләр һәм башка барлык хезмәтләр Пушкин картасы буенча гамәлгә ашырыла. Музейда экскурсияләр интерактив элементлар белән үткәрелә. (Бу борынгы үрнәкләр буенча эшләнгән милли киемнәрне – камзуллар, яулыклар, изү, калфаклар, түбәтәйләр кию мөмкинлеге).
Алар кунакларыбызга узган гасыр атмосферасына чумарга һәм үткәннең матур кешеләре образында үзләрен чагылдырырга мөмкинлек бирәчәк.
Хәзерге вакытта музей хезмәткәрләре тикшеренү эшләре алып баралар, ә 2019 елдан музей базасында үсеп килүче буын өчен «Яшь туган якны өйрәнүчеләр клубы» һәвәскәрләр берләшмәсе оештырылган.
Хәзерге вакытта музей фондларын саклаучы, бу эшләрнең барысы белән дә җитәкчелек итүче Нэля Фәйзуллина башкарган эшләре өчен төрле дәрәҗәдәге бүләкләр алуга иреште.
Лариса ТУЗМӨХӘМӘТОВА
Чыганак: yanarish72.ru
